Podela meteorologije na naučne discipline

Meteorologija se može podeliti na četiri osnovne naučne discipline. To su: dinamička meteorologija, sinoptička meteorologija, klimatologija i fizička meteorologija. U okviru svake od ovih meteoroloških disciplina postoji više poddisciplina, koje se mogu izdvojiti i kao posebne, specijalističke grane meteorologije. Granice između pojedinih meteoroloških disciplina i poddisciplina su sve manje i manje izražene. I sama meteorologija sve manje je izdvojena nauka. Sadašnji trend je stvaranje jedinstvene nauke o Zemlji (“Earth system science”), koja ima holistički pristup u proučavanju Zemlje kao celovitog sistema koji čine međusobno povezane komponente: geosfera, hidrosfera, atmosfera i biosfera.

Dinamička meteorologija

Dinamička meteorologija proučava kretanja u atmosferi koristeći zakone fizike. Glavni zadatak ove osnovne meteorološke discipline je da pruži teorijsku osnovu za razumevanje uticaja atmosferskih kretanja na vreme i klimu od najmanjih do najvećih razmera. Pošto je dobijanje analitičkih rešenja diferencijalnih jednačina dinamike i termodinamike atmosfere u opštem nelinearnom obliku uglavnom moguće samo numeričkim metodama, u okviru dinamičke meteorologije se razvila nova meteorološka disciplina – numerička prognoza vremena. U početku razvoja ova specijalistička disciplina bila je orijentisana na pravljenje numeričkih modela za prognozu vremena, a kasnije i na izradu klimatskih i ekoloških modela.

Sinoptička meteorologija

Sinoptička meteorologija predstavlja na neki način komplement dinamičke meteorologije, pošto i jedna i druga grana meteorologije imaju za konačan cilj prognozu vremena. Dinamička meteorologija pokušava da predvidi vreme na egzaktan način matematičkim modeliranjem atmosfere, dok sinoptička meteorologija analizira procese u atmosferi na osnovu merenja i osmatranja ucrtanih na geografske karte za određeni trenutak, tzv. sinoptičke karte. Savremena prognoza vremena sve više se bazira na numeričkoj prognozi, ali i dalje uz odlučujuću ulogu čoveka u tumačenju sinoptičke situacije, do koje se dolazi na osnovu iscrtanih dijagnostičkih mapa i dijagrama, produkata različitih numeričkih modela, radarskih i satelitskih snimaka.

Klimatologija

Klimatologija je najstarija disciplina meteorologije, koja se nekad smatrala i posebnom naukom. Klimatologija se bavi proučavanjem srednjeg stanja atmosfere do kojeg se dolazi statističkom analizom višegodišnjih nizova podataka dobijenih merenjima i osmatranjima. Klimatologija obuhvata i istraživanja o uzrocima promene klime, klimatske klasifikacije, kao i razvoj klimatskih modela i modela opšte cirkulacije atmosfere.

Fizička meteorologija

Fizička meteorologija se bavi istraživanjem hemijskog sastava atmosfere, zračenja, fizike oblaka, optičkih, akustičnih, električnih i elektromagnetnih pojava u atmosferi. Istraživanja u oblasti fizike oblaka i fizičke hemije uz korišćenje najnovijih tehničkih dostignuća omogućila su i uticaj čoveka na zbivanja u atmosferi. Modifikacija vremena je oblast meteorologije koja se bavi veštačkim uticajem na procese i pojave u atmosferi, kao što su npr. sprečavanje formiranja grada, izazivanje kiše, rasturanje magle.

Napredak meteorologije poslednjih godina ubrzan je novim tehnikama za merenje i osmatranje atmosferskih procesa i sve većim brojem lansiranih meteoroloških satelita. To je uslovilo nastanak novih, specijalističkih grana fizičke meteorologije, satelitske i radarske meteorologije. Problemom zagađenja atmosfere se bavi jedna multidisciplinarna grana fizičke meteorologije, koja objedinjuje znanja iz oblasti hemije, meteorologije i fizike aerosola i koja u našem jeziku nema još opšte prihvaćen naziv. Direktan prevod sa engleskog glasio bi hemija atmosfere ili meteorologija aerozagađenja.

Postoje i oblasti meteorologije koje se nisu razvile samo iz jedne, već iz više naučnih disciplina. Tako npr. mikrometeorologija se temelji na klasičnoj dinamici fluida, a dalji razvoj se odvijao u okviru dinamičke i fizičke meteorologije. Mikrometeorologija se bavi proučavanjem stanja atmosfere u prizemnom sloju do visine od nekoliko desetina metara, najviše do 1000 m, dok aerologija proučava procese u višim slojevima atmosfere li tzv. slobodnoj atmosferi.

Rezultati meteoroloških istraživanja primenjuju se u različitim naučnim i tehničkim oblastima, tako da su razvijene mnoge primenjene naučne discipline meteorologije. Neke od njih su: vazduhoplovna meteorologija, pomorska meteorologija, tehnička meteorologija i urbana meteorologija.

Biometeorologija

Biometeorologija je interdisciplinarna nauka koja proučava međusobne odnose i uticaje atmosfere i živih organizama. Biometeorologija se deli na fitološku, zoološku i biometeorologiju čoveka ili medicinsku meteorologiju. U okviru fitološke biometeorologije izdvojile su se dve discipline: agrometeorologija i šumarska meteorologija. Agrometeorologija proučava uticaj meteoroloških elemenata i pojava na poljoprivredne kulture.

Izvor: Mirjana Ruml / Meteorologija